مُطَابَقَةُ الْفِعْلِ لِلْفَاعِلِ
يَتَطَابَقُ الْفِعْلُ وَالْفَاعِلُ جُزْئِيًّا أَوْ كُلِّيًّا حَسَبَ تَرْتِيبِهِمَا فِي الْجُمْلَةِ:
- يُطابِقُ الْفِعْلُ الْفَاعِلَ فِي النَّوْعِ (التَّذْكِيرِ وَالتَّأْنِيثِ). مِثال: نَالَ شَعْـبُ برُونَاي اسْتِقْلَالَهُ عَامَ 1984 / نَالَتْ برُونَاي اسْتِقْلَالَهَا عَام 1984.
- يُطابِقُ الْفِعْـلُ الْفَاعِلَ فِي العَدَدِ (الْإفْرَادِ والتَّثْنِيَةِ والْجَمْعِ) إذَا تَقَدَّمَ الْفَاعِلُ. مِثَالٌ: السُّكَّانُ يَتَكَلَّمُونَ اللُّغَةَ الْمَلَاوِيَّةَ
- إذَا تَقَدَّمَ الفِعْـلُ عَلَى الفَاعِلِ لَزِمَ صِيغَة الإفْرادِ. مِثال: يَتَكَلَّمُ السُّكَّانُ اللُّغَةَ الْمَلَاوِيَّةَ
- إِذَا كَانَ الْفَاعِلُ جَمْعَ مُؤَنَّثٍ سَالِمًا أَوْ جَمْعَ تَكْسِيرٍ فَإنَّهُ يَجُوزُ تَذْكِيرُ الْفِعْلِ وَيَجُوزُ تَأْنِيثُهُ، إِلَّا أَنَّ الْأَغْلَبَ هُوَ تَأْنِيثُهُ مَعَ جَمْعِ الْمُؤَنَّثِ السَّالِمِ وَجَمْعِ التَّكْسِيرِ لِغَيْرِ الْعَاقِلِ: تَعَرَّضَتِ الْبِلَادُ لِلِاحْتِلَالِ.
Arapçada Fiil (Yüklem) Fâil (Özne) Uyumu
Fiil ile fail arasında cümledeki konumlarına göre aşağıdaki noktalarda uyum olması gerekir.
1-Fiil (yüklem) fâile (özneye) erillik ve dişillikte uyum sağlar.
(Bruney halkı bağımsızlığını 1984 yılında kazandı.) نَالَ شَعْـبُ برُونَاي اسْتِقْلَالَهُ عَامَ1984
olan fiil de eril yapıdadır.نال Kelimesi eril olduğu için شعبBurada fâil olan
(Bruney bağımsızlığını 1984 yılında kazandı.)نَالَتْ برُونَاي اسْتِقْلَالَهَا عَام 1984
Fiili de dişildir.نالتdevlet adı olduğundan dişildir. Bu yüzden fiil olan برونايBurada fail olan
2-Fiil (yüklem) fâilden (özne) sonra gelirse tekil, ikil ve çoğul olmakta kendisinden önceki fâile uyum sağlar. Örneğin:
çoğuldur. السُّكَّانُ (Halk malay dili konuşur.) Burada fail olan السُّكَّانُ يَتَكَلَّمُونَ اللُّغَةَ الْمَلَاوِيَّةَ
Bu nedenle fâilden sonra gelen fiil يتكلمون çoğul olmakta ona uyum sağlamıştır.
3-Fiil fâilden önce geliyorsa fâil sayısal olarak ne olursa olsun fiil her zaman tekil olur.
يَتَكَلَّمُ السُّكَّانُ اللُّغَةَ الْمَلَاوِيَّةَ (Halk Malayca konuşur.)
Burada fâil çoğul olmasına rağmen fiil ondan önce geldiği için tekil olarak gelmiştir.
4-Fâil cemi müennes sâlim (düzenli dişil çoğul) ya da cemi teksir (düzensiz çoğul) olursa fiilin hem eril hem de dişil olması mümkündür. Ancak yaygın olan cemi müennes sâlimlerde ve insan dışı varlıklara ait cemi teksirde (düzensiz çoğul) fiilin dişil olmasıdır.
Örneğin:
تَعَرَّضَتِ الْبِلَادُ لِلِاحْتِلَالِ (Ülke istila edildi.)
Bu cümelde fail olan البلاد kelimesi insan dışı bir varlık olup düzensiz çoğuldur. Fiil olan تعرضت dişil olarak gelmiştir.
