الجُمْلَةُ الفِعْلِيَّةُ
الْجُمَلُ في اللُّغَةِ الْعَرَبِيَّةِ نَوْعَانِ : جُمْلَةٌ اسْمِيَّةٌ تَبْدَأُ بِاسْمٍ وَجُمْلَةٌ فِعْلِيَّةٌ تَبْدَأُ بِفِعْلٍ
أرْكَانُ الْجُمْلَةِ الْفِعْلِيَّةِ : فِعْلٌ ، فَاعِلٌ ، مَفْعُولٌ بِهِ (إذا كانَ الْفِعْلُ مُتَعَدِّيًا)
- الْفِعْلُ: يَدُلُّ عَلَى وُقُوعِ حَدَثٍ فِي زَمَنِ مُعَيَّنٍ وَلَهُ ثَلَاثُ حَالَاتٍ (مَاض ، مُضَارِع ، أَمْر)
- الفِعْلُ اللَّازِمُ : يَكْتَفِي بِالْفَاعِلِ لِيكْتَمِلَ الْمَعْنَى (تَتَرَاكَمُ الْمَكَاسِبُ) ، تَتَرَاكَمُ : فِعْلٌ مُضَارِع، الْمَكَاسِبُ : فَاعِلٌ.
- الْـفِـعْلُ المُـتَعَدِّي: يَحْتَاجُ إلَى مَفْعُولٍ بِهِ لِيَكْتَمِلَ الْمَعْنَى (لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا كَامِلَةً)، تَنَلْ : فِعْلٌ مُضَارِعٌ، الْمَرْأَةُ : فَاعِلٌ، حُقُوقَهَا : مَفْعُولٌ بِهِ
- الْفَاعِلُ : اسْمٌ مَرْفُوعٌ يَدُلُّ عَلَى مَنْ قَامَ بِالْفِعْلِ ويَلِي الْفِعْلَ غَالِبًا (لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا)
إذا تَقَدَّمَ الْفَاعِلُ عَلَى الْفِعْلِ أصْبَحَتِ الْجُمْلَةُ اسْمِيَّةً (الْمَرْأَةُ لَمْ تَنَلْ حُقُوقَهَا )
- الْمَفْعُولُ بِهِ: اسْمٌ مَنْصُوبٌ يَدُلُّ عَلَى مَنْ وَقَعَ عَلَيْهِ الْفِعْلُ وَيَلِي الْفَاعِلَ غَالِبًا (لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا)
يَجُوزُ تَقْدِيمُ الْـمَفْعُولِ بِهِ عَلَى الْفَاعِلِ (لَمْ تَنَلْ حُقُوقَهَا الْمَرْأَةُ )، ويَجِبُ ذَلِكَ إذَا كانَ ضَمِيرًا مُتَّصِلًا مَثَلًا (الْحُقُوقُ الَّتِي لَمْ تَنَلْـهَا الْمَرْأَةُ)
FİİL CÜMLESİ
Arapçada cümleler iki kısma ayrılır : isim ile başlayan isim cümlesi, fiil ile başlayan fiil cümlesi.
Fiil cümlesinin öğeleri : Fiil, fail, (fiil müteaddi olduğunda) mefulun bih
· Fiil: Belirli bir zaman diliminde bir işin vuku bulmasına delalet eder. Üç türü vardır (Mazi, Muzari, Emir)
- Lazım Fiil : Manasının tamamlası için fail ile yetinir. Örnek : تَتَرَاكَمُ الْمَكَاسِبُ (تَتَرَاكَمُ:muzari fiil, الْمَكَاسِبُ: fail)
- Müteaddi Fiil : Manasının tamamlası için mefulun bihe ihtiyaç duyar. Örnek : لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا كَامِلَةً (تَنَلْ:muzari fiil, الْمَرْأَةُ: fail, حُقُوقُهَا : mefulun bih)
· Fail: Fiili yapana ya da fiil ile nitelenene delalet eden merfu isimdir. Örnek: (لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا)
Fail fiilin önüne geçerse isim cümlesi olur. Örnek: (الْمَرْأَةُ لَمْ تَنَلْ حُقُوقَهَا)
· Mefulun bih: Fiilin etkilediği işe delalet eden mensub isimdir. Örnek: (لَمْ تَنَلْ الْمَرْأَةُ حُقُوقَهَا)
Mefulun bih failin önüne geçebilir. (لَمْ تَنَلْ حُقُوقَهَا الْمَرْأَةُ), Bu da mefulun bihin örneğin muttasıl zamir olarak geldiği durumlarda gerekir (الْحُقُوقُ الَّتِي لَمْ تَنَلْـهَا الْمَرْأَة).
